Նամակներ, խնդրագրեր, զեկուցագրեր

Խաչատուր Աբովյանից մեզ են հասել ընդամենը 72 նամակներ, որոնք չափազանց քիչ են: Նամականին իր մեջ ամփոփում է միայն մի չնչին մասն Աբովայնի գրած բազմաքանակ նամակների ու խնդրագրերի, որոնք իր կյանքի ու գործունեության տարբեր ժամանակներում նա հասցեագրել է իր ընկերներին ու բարեկամներին, իր աշակերտներին ու սաներին, կամ էլ ուղղել զանազան պետական հիմնարկների և պաշտոնական անձնանց:

Իր նամակներում, ինչպես և բոլոր այն գրություններում, որ դուրս են եկել նրա գրչի տակից, նա առիթը բաց չի թողնում խոսելու իր կյանքի սևեռուն գաղափարի՝ հայրենիքին, նրա որդիներին դաստիարակության ու լուսավորության գործին ծառայելու մասին: Կարևորը այս դեպքում իրեն անվերջ տանջող այդ խոհերի կտրուկ, բայց միևնույն ժամանակ դասականության ուժ ստացած ձևակերպումները չեն, այլ միամտության հասնող այն անկեղծությունը, որով նա դիմում է այս կամ այն հասցեատիրոջը:

 

1829 թ.

 

  1. Հովսեփ Տեր-Մարուքյանին: – Սեպտեմբերի 21
  2. Էջմիածնի Սինոդին: – Հոկտեմբերի 1
  3. Էջմիածնի Սինոդին: – Նոյեմբերի 9

 

1830 թ.

 

  1. Նիկոլայ Առաջինին
  2. Ս. Ստրեկալովին: – Փետրվարի վերջ – Մարտի սկիզբ
  3. Ի. Ֆ. Պասկևիչին: – Մարտի 31
  4. Անծանոթի: – Ապրիլի 20
  5. Հ. Ալամդարյանին: – Մայիսի 25
  6. Հ. Ալամդարյանին: – Մայիսի 28
  7. Հովհաննես Ղրիմեցուն: – Հուլիսի 10
  8. Հարություն վարդապետ Ալամդարյանին: – Հուլիսի 10
  9. Հովհաննես Ղրիմեցուն: – Օգոստոսի 13
  10. Հովհաննես Ղրիմեցուն: – Սեպտեմբերի 13
  11. Խնդրագիր ուղղված Նոր – Նախիջևանի հոգևոր դատարանին

 

1831 թ.

 

  1. Գաբրիել և Պետրոս Պատկանյաններին: – Ապրիլի 5

 

1832 թ.

 

  1. Հովհաննես Կարբեցուն: – Մարտի 2

 

1833 թ.

 

  1. Հովհաննես Ղրիմեցուն: – Փետրվարի 4
  2. Հովհաննես Ղրիմեցուն: – Սեպտեմբերի 5

 

1834 թ.

 

  1. Դորպատի համալսարանի դպրոցական հանձնաժողովին: – Մայիսի 29
  2. Ներսես Աշտարակեցուն: – Հունիսի 10
  3. Յ. Ա. Կոհլրայֆին: – Սեպտեմբերի 16

 

1835 թ.

 

  1. Խ. Լազարյանին: – Հունվարի 1
  2. Վ. Ա. Ժուկովսկուն: – Հունվարի 21
  3. Գ. Ֆ. Պարրոտին: – Հունվարի 21
  4. Գ. Ֆ. Պարրոտին: – Հունվարի 23
  5. Թ. Գրասին: – Հունվարի 27
  6. Թ. Գրասին: – Հունվարի 28
  7. Հ. Պետերմանին: – Փետրվար – Մարտ
  8. Դորպատի կայսերական համալսարանի դպրոցական հանձնաժողովին: – Մայիսի 29
  9. Անծանոթի: – Հուլիսի 1
  10. Յուլիա Դալին: – Դեկտեմբերի 24
  11. Շարլոտտե Գրասին: – Դեկտեմբերի 24
  12. Խ. Աբովյանի՝ կայսեր ուղարկած խնդրագրի սևագրության մնացորդը:

 

1836 թ.

 

  1. Վ. Ա. Ժուկովսկուն
  2. Անծանոթի:
  3. Անծանոթի: – Հունվարի երկրորդ կես
  4. Խ. Ֆրենին: – Փետրվարի 7
  5. Անծանոթի: – Մարտի 21
  6. Մ. Մսերյանին: – Մարտի 26
  7. Ստ. Նազարյանցին: – Մարտի 26
  8. Խ. Ֆրենին: – Հուլիսի 22
  9. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսուչ Եվգենի Ոսիպովիչ Վայսենմիլլերին: – Հուլիս

 

1838 թ.

 

  1. Խ. Ֆրենին: – Մայիսի 19
  2. Էջմիածնի Սինոդին: – Դեկտեմբերի 15
  3. Շորագյալի Աստախան գյուղի բնակչների բողոք-խնդրագիրը կայսեր՝ գրված Աբովյանի ձեռքով:

 

1839 թ.

 

  1. Խ. Ֆրենին: – Փետրվարի 23
  2. Մ. Ն. Մուսին – Պուշկինին: – Ապրիլի 9
  3. Արգոյապատիվ պարոն գաղտնի խորհրդական, արժանապատվագույն պարոն հոգաբարձու: – Ապրիլի 9
  4. Խ. Ֆրենին: – Մայիսի 17
  5. Ս. Ուվարովին: – Հունիսի 1
  6. Կարապետ արքեպիսկոպոսին:- Սեպտեմբերի 7
  7. Խ. Ֆրենին: – Հոկտեմբերի 9

 

1840 թ.

  1. Անդրովկասի դպրոցների վերատեսուչ Ֆեոդորովիչ Վասիլկովսկուն: – Հունվարի 31
  2. Անդրովկասի դպրոցների վերատեսուչ Նիկոլայ Նիկոլայեվիչ Կնոպֆին: Զեկուցագիր: – Մայիսի 3
  3. Հովհաննես Ղրիմեցուն: – Նոյեմբերի 1
  4. Թ. Ղորղանյանին: – Նոյեմբերի 1

 

 

1841 թ.

 

  1. Էմիլյա Պարրոտին: Մարտի 30
  2. Խ. Ֆրենին: – Հունիսի 2
  3. Խ. Ֆրենին: – Հոկտեմբերի 19
  4. Անծանոթի: – Երկրորդ կես
  5. Ի. Վ. Ռոսկովշենկոյին: – Մարտ

1842 թ.

  1. Սարգիս վարդապետ Ջալալյանին: – Հուլիսի 24

 

1843 թ.

  1. Թիֆլիսի գավառական դպրոցի հաստիքավոր տեսչի պաշտոնակատարին: – Ապրիլի 5
  2. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչությանը: Զեկուցագիր: – Հունիսի 11
  3. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչությանը: Զեկուցագիր: – Հունիսի 21
  4. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչությանը: Զեկուցագիր: – Հուլիսի 29
  5. Ս. Նազարյանցին: – Հուլիսի 30
  6. Հախվերմազին: – Օգոստոսի 9
  7. Ա. Մոնաստիրսկու ներկայացրած ՙՐապորտն՚ Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչությանը: – Սեպտեմբերի 15
  8. Գեներալ մայոր Սիմեոն Վասիլիեվիչ Կախանովին: – Դեկտեմբերի 22

 

1844 թ.

 

  1. Պարոն վերատեսչին: – Մարտի 3
  2. Երևանի գավառական դպրոցի ուսուցիչ Վեքիլովին: – Ապրիլի 5
  3. Անդրկովկասի վերատեսչին: – Ապրիլի 14
  4. Բարսեղ արքեպիսկոպոսին: – Հունիս
  5. Անդրկովկասի վերատեսչին: – Հուլիսի 14
  6. Բարսեղ արքեպիսկոպոսին: – Օգոստոսի 8
  7. Հախվերմազին: – Օգոստոսի 8
  8. Գեներալ Շերամ Երկրորդին: Զեկուցագիր: – Սեպտեմբերի 23
  9. Անդրկովկասի վերատեսչին: Զեկուցագիր: – Սեպտեմբերի 23
  10. Անդրկովկասի վերատեսչին: – Սեպտեմբերի 23
  11. Անդրկովկասի վերատեսչին: Զեկուցագիր: – Հոկտեմբերի 21
  12. Բարսեղ արքեպիսկոպոսին: – Հոկտեմբերի 28
  13. Սինոդին: – Հոկտեմբերի 28
  14. Սինոդին: – Հոկտեմբերի 29
  15. Անդրկովկասի վերատեսչին: Զեկուցագիր: – Նոյեմբերի 3
  16. Անդրկովկասի վերատեսչին: – Նոյեմբերի 9
  17. Անդրկովկասի վերատեսչին: – Դեկտեմբերի 2

 

1845 թ.

 

  1. Անդրկովկասի վերատեսչին: – Հունվարի 12
  2. Գեներալ մայոր Պ. Շրամին: – Հունվարի 27
  3. Ներսես Աշտարակեցուն: – Փետրվարի 15
  4. Անդրկովկասի տնտեսական ընկերության նախագահին: – Մարտի 3
  5. Անդրկովկասի դպրոցի վերատեսչին: – Մարտի 3
  6. Երևանի քաղաքային ոստիկանությանը: – Ապրիլի 18
  7. Շերամ Երկրորդին: Զեկուցում: – Ապրիլի 19
  8. Գեներալ մայոր Պ. Շրամին: – Ապրիլի 20
  9. Անդրկովկասի դպրոցի վերատեսչին: – Օգոստոսի 11
  10. Երևանի քաղաքային ոստիկանությանը: – Սեպտեմբերի 5
  11. Անդրկովկասի դպրոցի վերատեսչին: – Սեպտեմբերի 6
  12. Անդրկովկասի դպրոցի վերատեսչին: – Սեպտեմբերի 21
  13. Անդրկովկասի վերատեսչին: – Հոկտեմբերի 6
  14. Երևանի գավառական բժշկին: – Հոկտեմբերի 9
  15. Անդրկովկասի դպրոցի վերատեսուչ Պ. Կուլժինսկուն: – Հոկտեմբերի 13
  16. Էջմիածնի Սինոդին: – Հոկտեմբերի 20
  17. Համառոտ հաշվետվություն Երևանի գավառական դպրոցի մասին: – Հոկտեմբերի 24
  18. Անդրկովկասի վերատեսչին: – Նոյեմբերի 3
  19. Ղազախի գավառամասի զասեդատելին: – Նոյեմբերի 6
  20. Երևանի գավառապետ Կոլլեժսկի Ասսեսոր Պ. Բլավատցկուն: – Նոյեմբերի 6
  21. Անդրկովկասի վերատեսչին: – Նոյեմբերի 24
  22. Երևանի գավառապետ Կոլլեժսկի Ասսեսոր Պ. Բլավատցկուն: – Նոյեմբերի 29
  23. Անդրկովկասի վերատեսչին: – Դեկտեմբերի 15

 

1846 թ.

 

  1. Տարեկան հաշիվ Երևանի գավառական դպրոցի ուսումնական մասի և կացության վերաբերյալ 1845 թ.- ի համար: – Հունվարի 5
  2. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Հունվարի 18
  3. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Հունվարի 18
  4. Երևանի հայոց վիճակային կոնսիստորիային: – Հունվարի 8
  5. Երևանի թեմական կոնսիստորիային: – Հունվարի 26
  1. Պրոֆեսոր Աբիխին: – Հունվարի 26
  2. Ղազախի գավառամասի զասեդատելին: – Փետրվարի 23
  3. Երևանի նահանգական վերատեսչին: – Փետրվարի 25
  4. Թիֆլիսի գիմնազիոնի գրախանութին: – Մարտի 7
  5. Անդրկովկասի վերատեսչին: – Մարտի 9
  6. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Մայիսի 25
  7. Երևանի քաղաքային ոստիկանությանը: – Հուլիսի 10
  8. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Հուլիսի 18
  9. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Հուլիսի 18
  10. Մ. Էմինին: – Օգոստոսի 31
  11. ՙԿովկաս՚ լրագրի խմբագրին
  12. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Օգոստոսի 31
  13. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Սեպտեմբերի 21
  14. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Հոկտեմբերի 23
  15. Գեներալ-մայոր Շրամ Երկրորդին: Զեկուցում: – Նոյեմբերի 16
  16. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Դեկտեմբերի 6
  17. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Դեկտեմբերի 11
  18. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Դեկտեմբերի 11
  19. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Դեկտեմբերի 14
  20. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Դեկտեմբերի 21
  21. Անդրկովկասի ուսումնական մասի կառավարչին: – Դեկտեմբերի 26
  22. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Դեկտեմբերի 30

 

1847 թ.

 

  1. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Հունվարի 10
  2. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Մարտի 29
  3. Կ. Ի. Որլովսկուն: – Ապրիլի 25
  4. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Մայիսի 3
  5. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Մայիսի 8
  6. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Մայիսի 30
  7. Երևանի քաղաքային ոստիանությանը: – Հունիսի 4
  8. Հովհաննես եպիսկոպոս Շահխաթունյանին: – Հունիսի 16
  9. Գ. Գեղամյանին: – հուլիսի 26
  10. Մ. Էմինին: – Օգոստոսի 17
  11. Հ. Յուզբաշյանին: – Օգոստոսի 17
  12. Հովհաննես եպիսկոպոս Շահխաթունյանին: – Սեպտեմբերի 1
  13. Գ. Գեղամյանին և Գ. Շահնազարյանին: – Սեպտեմբերի 11
  14. Գ. Գեղամյանին և Գ. Շահնազարյանին: – Սեպտեմբերի 20
  15. Գևորգին և Ժորժին: – Սեպտեմբերի 20
  16. Հովհաննես եպիսկոպոս Շահխաթունյանին: – Սեպտեմբերի 23
  17. Ուսումնական մասի կառավարիչ Վասիլ Նիկոլաեվիչ Սեմյոնովին: – Հոկտեմբերի 18
  18. Գ. Շահնազարյանին: – Հոկտեմբերի 19
  19. Ներսես Աշտարակեցուն: – Երկրորդ կես
  20. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Նոյեմբերի 23
  21. Խ. Ֆրենին: – Դեկտեմբեր
  22. Գ. Գեղամյանին և Գ. Շահնազարյանին: – Դեկտեմբերի 24
  23. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Դեկտեմբերի 27
  24. Ս. Պետերբուրգ, Մանկական հիվանդանոցի գրասենյակին: – Դեկտեմբերի 27

 

1848 թ.

 

  1. Խ. Ֆրենին: – Հունվարի 11
  2. Գ. Գեղամյանին: – Հունվարի 26
  3. Ուսումնական մասի կառավարչին: – Հունվարի 31
  4. Իվան Անդրեիչին: – Փետրվարի 28
  5. Անդրկովկասի դպրոցների վերատեսչին: – Մարտի 6
  6. Ս. Վ. Սաֆոնովին: – Մարտի 19